John Heartfield John Heartfield, Alman yargıç kıyafeti ile, Berlin, 1928. Bu görüntü, sanatçının torunu John J Heartfield'ın
John Heartfield, 19 Haziran 1891 günü Helmut Herzfeld adı ile ailenin ilk çocuğu olarak, Berlin, Schmargendorf’ta dünyaya gelmiştir. O, Birinci Dünya Savaşı’nın korkunçluklarına tanıklık etmiş, İngiltere’nin savaşa katılmasının ardından Almanya’da aniden ortaya çıkan İngiliz karşıtlığını reddetmek ve fanatik Alman milliyetçiliğini protesto etmek amacıyla 1916 yılında, savaşın tam ortasında beklenmedik ve cesur bir kararla adını İngilizceleştirerek, John Heartfield olarak değiştirmiştir. Aynı dönemde kardeşi Wieland Herzfelde (1896-1988) ile kurdukları Malik Yayınevi’nde (Malik Verlag) sol ideolojiye yakın kitaplar yayınlamışlardır. John Heartfield bu kitapların kapak tasarımlarından sorumludur. Fotomontaj tekniği kullanarak oluşturduğu kapaklar nedeniyle adı kısa sürede “fotomontajcı”ya çıkmıştır. 1918 yılında, Dada akımının Berlin ayağı olan Club Dada’ya katılmışlardır. Birinci Uluslararası Dada Fuarı’nın kataloğu, Malik Yayınevi’nde basılmıştır. Alman sanatçı John Heartfield, günümüzde photoshop olarak bilinen modern fotomontaj tekniklerini icat eden öncü sanatçılardan biridir. Dada hareketinin Berlin’de yapılanan Club Dada sanatçıları arasında yer alan Heartfield’ın ilk fotomontajlarında Dadanın kolaj tekniklerinin sanatçı üzerinde belirleyici etkisi olduğunu söylemek mümkündür. Heartfield, öncelikle Ekspresyonistler ile kurduğu bağı, yapmış olduğu doğa resimlerini yok ederek geri dönülemez bir şekilde koparmış ve kolâjla birlikte fotoğrafla ve farklı imgelerin etkileşimi ile çalışmalarına yeni bir yön vermiştir. 1920’de Dada’yı geride bırakmış olsa da, Dada’dan, etkin ve yaratıcı bir politik sanatçı olmak için uygun gereçlerle ayrılmış olduğu rahatlıkla söylenebilir. Dada’nın önceki sanatların tümünü reddetmesi, kendisine, yeni olgulara yönlenmesi konusunda da fırsatlar yaratmıştır. John Heartfield, nihai olarak fotomontajda karar kılmış; sanatın çalışan sınıftaki taraftarlar için alakalı ve değerli olduğu ölçüde mücadele için de faydalı olabileceğini görmüş, bu fark ediş, fotomontajın devrimci ruhunun sınıf mücadelesinde önemi konusunda kendisinin daha da ikna olmasını sağlamıştır. Dada’dan sonraki yıllarda John Heartfield Alman Komünist Partisi (Kommunistische Partei Deutschlands, KPD) ile yakınlaşarak hareketin öncü sanatçılarından biri olmuştur. John Heartfield’ın sonraki resimsel stratejileri Dada döneminde gelişmesinde etkili olduğu kopuk ve ayırıcı montaj estetiğini ısrarla reddetse de kitlesel kültürün dilini kullanan Dadaist provokasyon taktiklerini izlemeye devam etmiştir. Dada sonrasında John Heartfield, KPD’nin Berlin merkezinde bulunan grafik tasarım ekibine katılmış ve haftalık çıkan politik mizah dergisi Değnek (Der Knüppel) ile partinin günlük gazetesi Kızıl Bayrak (Die Rote Fahne) için fotomontajlar üretmiştir. Bilindiği gibi 1930’ların başında ekonomik kriz ve işsizlik gibi sorunlar, Alman milliyetçiliğini ırkçı yönleriyle tekrar bir güç haline getirmiştir. Hitler’in belirsiz milliyetçi-sosyalist partisi taşra ve yerel seçimlerde oy kazanmaya başlamış, daha sonra Reichstag seçimlerinde, beklenmedik bir şekilde doksan yeni sandalyeyle en büyük ikinci parti olmuştur. Büyük yenilikçi kurumlardan Bauhaus, Piscatorbühne ve Kroll Opera kapanırken, kültürel görünümün kutuplaşması devam etmiştir. Bu ‘Altın Yirmili Yıllar’ın sonudur ve bu andan itibaren Hitler’in imparatorluğu Nazi Almanyası’na giden bir süreci beraberinde taşımıştır. Hayatı boyunca kendini adadığı fotomontajın ustası “Montajcı” John Heartfield için artık olaylar daha nettir ve çalışmaları militarizm düşmanlığına giden kesin bir yol izlemiştir.460 John Heartfield’ın özellikle AIZ adındaki “Resimli İşçi Gazetesi” (Die Arbeiter-Illustrierte-Zeitung/AIZ) için düzenlemiş olduğu kapak fotomontajları, bir kompozisyondan ziyade resimlerin ve metinlerin kaplanmış parçalarının güçlü bir kombinasyonudur. John Heartfield’ın fotomontajları, Weimar Dönemi’nin politik sanatı hakkında en önde gelen örnekleri oluşturur. İçinde büyüdüğü Weimar Cumhuriyeti’ni şiddetle eleştirmiş olan sanatçının Almanya’da Nazi rejimi boyunca (1933-1945) çalışmaları yasaklanmış, siyasal otorite tarafından kendisi vatan haini olarak ilan edilmiştir. 1933’te Hitler diktatörlüğünden kaçarak Prag’a sığındığı dönemde AIZ için fotomontajlar üretmeye, 1938’de İngiltere’ye sürgüne gönderilene dek devam etmiştir. 1949 yılında ülkesi Almanya’ya geri döndüğünde Almanların çoğunluğunun diğer ülkelerden geri dönen Nazi karşıtı mültecileri ülkede istememeleri dolayısıyla zor günler geçirmiştir. İkinci Dünya savaşı boyunca antifaşist bir sürgün olarak bulunduğu Londra’da olduğu gibi daha sonra ülkesi Doğu Almanya’ya dönüşünde de bir yabancı gibi yaşamak zorunda bırakılmıştır. Yeni Demokratik Almanya Cumhuriyeti (Deutsche Demokratische Republic/DDR),SED (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands) Partisi tarafından yönetilmektedir. KPD’nin yeni bir Sosyalist birlik partisinde erimesi ve 1933’den önce iki sol partinin arasında var olan düşmanlığı telafi etmesi düşünülürken, durum tamamen farklı gelişmiş ve SPD’nin hacmi Sovyet fatihlerinin ilgi ve bağlılık politikasına doğru savrulmuştur. Gerçekte yeni parti Moskova gücüyle yönetilmektedir ve sonuç olarak John Heartfield ve kardeşi Wieland Herzfelde o sıralarda bilhassa hoş karşılanmamışlardır. Çalışmalarının tümünde Komünist Parti’ye bir sempati duymuştur. İlk fotomontajları Weimar Cumhuriyeti’ni hedef alan fotomontajlardır. 1933 yılından sonra sanatını Nazizm’e ve Nazi propagandasının gözlemine adamıştır. Öte yandan AIZ’in yayıncısı ve Komintern’in (The Communist International) uluslararası medya girişimcisi Willi Münzenberg’in, AIZ aracılığıyla John Heartfield’ın fotomontajları ile propaganda çalışmalarını Avrupa’ya dağıtmak için organizasyon zemini sağlamış olduğu ve bu durumun Fransa’da, Çekoslavakya’da, İspanya’da veya herhangi bir yerdeki fotomontaj kullanımının etkisini öncelediği saptanmıştır. Politik fotomontaj, başını John Heartfield’ın çektiği yirminci yüzyılın en çok rağbet gören sanat yöntemlerinden biri olmuştur. Bu konuda dünyada öne çıkan başka sanatçılar da vardır: Kaethe Kollwitz, George Grosz, Rudolf Schlichter, Alexandr Rodchenko, László Moholy-Nagy, El Lissitzky, Gustav Klutsis, Herbert Bayer, Gottfried Kirchbach, Otto Baumberger, Mihaly Biro ve Willibald Krain bu sanatçılara örnekler olarak verilebilir. Öte yandan günümüzde de bir kısım sanatçı tarafından bu türden çalışmaların yapıldığı görülmektedir. John Heartfield komünistlerin politikalarına ve eylemlerine olduğu kadar, sosyal demokrasiye, Nazizme, faşizm ve devrim gibi ideolojik bağlamda temel konulara karşı ilgisiz kalmamakla birlikte aslen güncel olayların tümü ile alakalı olmuştur. John Heartfield’ın fotomontaj yoluyla ortaya koyduğu teknik ve ısrarcılığı, onu fotomontajın etkisi yadsınamaz başlıca temsilcilerinden biri yapmaktadır. Bugün bile kendisi en büyük karikatüristlerin yanı sıra sanatsal Avantgardistlerin öncüleri arasında saymamız gereken örnek bir sanatçı olarak karşımıza çıkmaktadır. İkinci Dünya Savaşı sonrasında Doğu Almanya’da kültürel bürokratlar John Heartfield’ı, çalışmalarının ‘formalist’ olduğu gerekçesi ile eleştirmişlerdir. Onlara göre yeni sanat pozitif olmalı, işçilerin hayatını temsil ederken yüceltici olmalı, içeriği ve formu itibarı ile 1920 ve 1930’ların Avangart kültürel deneyimciliğinden daha basit olmalıdır. Talihin beklenmedik şekilde ters dönmesiyle John Heartfield’ın fotomontajları Doğu Alman işçi sınıfı için oldukça negatif ve ilgisiz olarak görülür; John Heartfield’ın yapıtlarının koyulduğu sergiler ve yayınlar 1950’lerde ortaya çıkana kadar Almanya’da kimse ondan bahsetmez. John Heartfield’ın fotomontajları, Weimar Dönemi’nin politik sanatı hakkında en önde gelen örnekleri oluşturur. İçinde büyüdüğü Weimar Cumhuriyeti’ni şiddetle eleştirmiş olan sanatçının Almanya’da Nazi rejimi boyunca (1933-1945) çalışmaları yasaklanmış, siyasal otorite tarafından kendisi vatan haini ilan edilerek, vatandaşlıktan çıkarılmıştır. 1933’te Hitler diktatörlüğünden kaçarak Prag’a sığındığı dönemde AIZ için fotomontajlar üretmeye, 1938’de İngiltere’ye sürgüne gönderilene dek devam etmiştir. İkinci Dünya Savaşı sonrası vatandaşlığı iade edilen sanatçı,1949 yılında ülkesi Almanya’ya geri döndüğünde Almanların çoğunluğunun diğer ülkelerden geri dönen Nazi karşıtı mültecileri ülkede istememeleri dolayısıyla zor günler geçirmiştir. İkinci Dünya savaşı boyunca antifaşist bir sürgün olarak bulunduğu Londra’da olduğu gibi daha sonra ülkesi Doğu Almanya’ya dönüşünde de bir yabancı gibi yaşamak zorunda bırakılmıştır. Sovyetler Birliği’nde Josef Stalin’in ölümünden sonra (1953) gecikmeli de olsa Demokratik Almanya Cumhuriyet’inde (Deutsche Demokratische Republic/DDR) değişiklikler başlamış, “Batı Göçmenlerini” kapsayan kararlar geri alınmış, John Heartfield sanatsal ve politik olarak takdir edilmiştir. Ekim 1956’da Alman Sanat Akademisi (Deutsche Akademi der Künste, AdK) kendisini akademi üyeliğine seçmiştir. Aynı dönemlerde parti üyeliğinin de ara verilmeksizin sürdüğü kararı alınmıştır. 1968 yılında geçirdiği kalp krizi sonucu Berlin’de vefat eden sanatçı, elinde bulunan tüm çalışmalarını, belgeleri ve fotoğrafların tamamını Berlin’de bulunan Alman Sanat Akademisi’ne (Deutsche Akademie der Künste zu Berlin) bağışlamıştır. John Heartfield’ın amacı, Naziler ile toplumsal adaleti ve insan haklarını tehlikeye atan diğer herkese karşı uyarıları yaygınlaştırmaktır. Failleri ve mekânları değişmiş olsa bile, John Heartfield’ın işaret ettiği kötülükler, militarizm, savaş vurgunculuğu, etnik kırım ve temizlik, politik yozlaşma ve komplo, bugün de varlığını sürdürmektedir.  • Bu bilgiler, “John Heartfield ve Politik Fotomontajları” adlı kitaptan alınmıştır: Bostancı, Meral (2018),” John Heartfield ve Politik Fotomontajları”, 328 sayfa. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayınları, 860 İnceleme Araştırma. MSGSÜ Matbaası, Bomonti: İstanbul. ISBN:978-605-5005-71-9
John Heartfield ile ilgili daha fazla bilgi için, sanatçının torunu Prof. John J Heartfield tarafından oluşturulan resmi web sitesini ziyaret edebilirsiniz. Bu site, John Heartfield’a ait çok özel bilgilerin yer aldığı kapsamlı bir internet arşivinin yanı sıra çevrimiçi (on-line) sürekli bir sergiyi içermektedir: https://www.johnheartfield.com/HTML/John-Heartfield-Exhibition • John Heartfield Sergisi, sadece John Heartfield'ın hayatı ve çalışmalarıyla ilgili en kapsamlı web sitesi değil, ayrıca dürüstlük ve cesaretle sanat ve sanatçılar için güçlü bir politik sanat müzesidir /The Heartfield Exhibition is the not simply the most comprehensive website regarding the life and work of John Heartfield. It is also a powerful political art museum for art & artists with integrity & courage. “John Heartfield ve Politik Fotomontajları” kitabı hakkında:http://www.heartfield.de/literatur-von-und-ueber-john-heartfield/ http://izlekler.com/john-heartfield-ve-politik-fotomontajlari/ http://www.nationalturk.com/meral-bostancidan-john-heartfield-hakkinda-detayli-bir-kitap/ https://www.unlimitedrag.com/single-post/John-Heartfield-ve-politik-fotomontajlari http://www.e-skop.com/duyuru/john-heartfield-ve-politik-fotomontajlari/622 https://turkishartmarket.com/2018/04/06/meral-bostancidan-muthis-bir-kitap/
 Aydınlık Kitap eki, 21 Nisan 2018  Birgün Gazetesi, 6 Nisan 2018  Bosphorus Sanat Gazetesi, Ağustos Sayısı, 2018  Genç Sanat, Mayıs Sayısı, 2018  Cumhuriyet Kitap Eki, 31 Mayıs 2018  İzlekler, Mayıs-Ağustos Sayısı, 2018  Aydınlık Gazetesi Kitap Eki, 9 Mayıs 2018  Cumhuriyet Gazetesi Kitap Eki, 6 Eylül 2018 
Cumhuriyet Gazetesi Kitap Eki, 6 Eylül 2018 “John Heartfield” hakkında:https://libya360.wordpress.com/2018/03/30/whoever-reads-bourgeois-newspapers-becomes-blind-and-deaf/ http://www.halksahnesi.org/2018/04/19/john-heartfieldin-sanat-anlayisi-meral-bostanci/ http://www.nationalturk.com/john-heartfield-ve-politik-fotomontaj-136361/ and http://meralbostanci.blogspot.com.tr/2013/12/john-heartfield-ve-politik-fotomontaj.html/ https://meralbostanci.blogspot.com/2013/06/bugun-1891de-helmut-herzfeld-ad-ile.html http://meralbostanci.blogspot.com.tr/2014_05_01_archive.html/ http://www.nationalturk.com/john-heartfield-ve-politik-fotomontaj-136361/
Akademik makaleler:• Bostanci, M. (2018) ‘Artistic Imagination as a Political Discourse Tool. Instance of John Heartfield. A Semiotic Analysis Of The Metaphorical Structure Of John Heartfield’s Photomontage, “Metamorphosis”’, Seven (Refereed), 20. Issue, 2018. 9 Eylül University, Faculty of Fine Arts Faculty: Izmir. http://dergipark.gov.tr/yedi/issue/38504/446838 • Bostanci, M. (2015) An essay on the structure of meaning in the photomontages of John Heartfield entitled: “Police Commissioner Zorgiebel and his Self-portrait”, pp. 35-54 (Refereed), 28.Issue, 2012. Publishing date: 2015. Published in Istanbul University Faculty of Letters-Journal of French Language and Literature:Istanbul. http://dergipark.gov.tr/download/issue-full-file/31173/ • Bostanci, M. (2013) John Heartfield and Political Art, pp.82-105 (Refereed). Stimmung: Istanbul. • Bostanci, M. (2011) "John Heartfield and his Ironic Discourse".26. Issue, pp.63-82 (Refereed). Published in: The Istanbul University Faculty of Letters Journal of French Language and Literature: Istanbul. http://dergipark.gov.tr/download/issue-full-file/37345/ Düzenlenen etkinlikler:• Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi - Bomonti Konferans Salonu’nda düzenlenen John Heartfield söyleşisi: http://www.msgsu.edu.tr/news/NewsDetail.aspx?nid=1720  MSGSÜ, John Heartfield Söyleşi Afişi  MSGSÜ, Bomonti Kampüsü, 23 Mayıs 2018  MSGSÜ, Billboard, Bomonti Kampüsü, 23 Mayıs 2018   MSGSÜ, Lütfiye Bozdağ ile John Heartfield Söyleşisi, 23 Mayıs 2018  MSGSÜ, Lütfiye Bozdağ ile JH söyleşisi • Ulusal Strateji Merkezi’nde (USMER) düzenlenen sempozyum:  Ulusal Strateji Merkezi (USMER), JH sunumu, Beyoğlu, 13 Nisan 2018  Ulusal Strateji Merkezi (USMER), Gülgün Feyman ve Gülsun Tuncer ile, Beyoğlu, 13 Nisan 2018 • TV Programı – Canlı Yayın Ulusal Kanal /Sanat Hayatı Programı, Zafer Bilgin ile John Heartfield hakkında yapılan özel yayın: https://www.youtube.com/watch?v=L_dkn4wgias
 Ulusal Kanal, Zafer Bilgin ile JH söyleşisi, 2 Mayıs 2018
|
